اصلاحات تارنمای تحلیلی، خبری و اجتماعی
اشرف غنی احمدزی رئیس جمهور حکومت وحدت ملی چندی پیش طی سخنرانی خود در قول اردو ۲۰۹ شاهین به نیروهای امنیتی حوزه شمال کشور گفت: “تلویزیون‌ها را یک‌طرف بگذارید، بگذارید از آن‌ها باد برآید از شما بُمب می برآید.” این اظهارات رئیس جمهوری با واکنش‌های تندی از سوی فعالان رسانه یی و روزنامه‌نگاران مواجه شد. آنان این بیانات آقای غنی را توهین به رسانه‌ها، آزادی بیان و کم اهمیت جلوه دادن کار اطلاع رسانی در کشور عنوان کردند.
اما سخنگویان ارگ برغم اعتراض های خبرنگاران و ژونالیستان در تلاش تحریف مساله برآمده و سعی کردند و به نحوی گفته‌های آقای احمدزی را توجیه کنند گفتند منظور آقای غنی را در پیش داوری کارشناسان رسانه‌ای فروکاست دهند.
شاه حسین مرتضوی معاون سخنگویی ارگ در پاسخ به این واکنش‌ها هفته پیش نوشته یی را زیر عنوان (حاشیه‌های فربه‌تر از متن) در روزنامه وزین هشت صبح به نشر سپردند. آقای مرتضوی در این مقاله نگاشته است: ” آن‌چه رییس‌جمهور در قول اردوی مزار شریف، در ارتباط با تحلیل‌ها و پیش‌داوری‌های برخی از کارشناسان در رسانه‌ها مطرح کرد با برداشت غرض‌آلود رسانه‌ها و نهادهای خبری مواجه شد.” در این نوشته، آقای مرتضوی که روزگاری روزنامه نگار بود تلاش کرده تا با برجسته‌سازی فعالیت های حکومت وحدت ملی اصل مسأله را ( از تلویزیون‌های باد بیرون می شود) دور بزند و ذهن منتقدان را به انحراف بکشد. در اینجا چند نکته قابل تآمل است؟
نخست: به‌هر حال بماند اینکه چه مسائل درون سازمانی معاون سخنگوی رئیس جمهور را در تقابل و برخورد با همکاران و هم‌مسلکان گذشته‌اش قرار داده‌است و برخلاف قضاوت عمومی نسبت به اظهارات آقای غنی، رسانه‌ها را محکوم و از رئیس جمهور دفاع نماید.
شاید مهمترین دلیل این واکنش آقای مرتضوی مسوولیت رسمی یا آگاهی بیشتر ایشان نسبت به دیگران است که از همگان دعوت کرده‌است تا دوباره اظهارات رئیس جمهور را مورد غور و بازنگری قرار دهند. به معنی که رسانههای دیداری به‌ویژه خبرنگاران این رسانه‌ها در تهیه گزارش‌ها اصل صحت و دقت را در نظر نمی‌گیرند و از منابع خبری که معمولآ حکومت، مردم، احزاب سیاسی، نهادهای فرهنگی، مدنی و اجتماعی استند؛ تفسیر غلط و وارونه به خورد افکار عمومی می‌دهند.
در اینجا لازم و ضروری است که نهادهای رسانه‌ای کشور به‌ویژه مسوولان تلویزیون‌ها به عنوان متهم، مسئله را به‌طور جدی پیگیری نمایند تا ماهیت قضیه برای افکار عمومی روشن شود. زیرا در حال حاضر رسانههای دیداری یکی از مهمترین منابع خبری در افغانستان پنداشته می‌شود که معمولآ رویدادهای خبری را تحت پوشش قرار می‌دهند و بیشترین مخاطب را دارند. اگر این منابع غذای آلوده یا به‌قول آقای مرتضوی تفسیر غلط را از منابع خبری به خورد جامعه بدهند؛ بدون شک پیامدهای سوء آن بالای قضاوت و روحیه عمومی تاثیرات منفی می‌گذارد و بازنگری کار اطلاع‌رسانی در تلویزیون‌ها الزامی می‌باشد؛ چرا که رسانه‌ها تامین کنندۀ غذای روحی جامعه تلقی میشوند که می‌تواند افکار عامه را به هر سمت و سو جهت بدهند.
نکته دوم: معاون سخنگوی رئیس جمهور در این مقاله‌اش از کارنامه‌های دوساله حکومت وحدت ملی در مورد رسانه‌ها یاد کرده‌است که در نفس خود قابل ستایش است اما در حوزه عملی کار رسانه‌ای چندان محسوس دیده نمی‌شود. به‌طور مثال ایشان از تصویب قانون دسترسی به اطلاعات، کار روی طرزالعمل تامین امنیت خبرنگاران و تلاش برای هماهنگی میان رسانه‌ها و منابع خبری حکومتی و.. یاد می‌کند که اکثرآ تاکنون روی کاغذ یا در حدی شعار است. بدون شک اگر از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران کشور پرسیده شود که در حوزه کاری شان به اطلاعات دست اول دسترسی دارید، در عرصه‌کاری مصوون هستید و بخش‌های رسانههای دولتی با شما هماهنگی لازم را دارند، پاسخ شان منفی هستند.
نکته سوم: در این نوشته همچنان از خبرهای زرد یادآوری شده‌است. این نوع خبرها با برجسته‌سازی، توصیف‌سازی و فضأ سازی برای منحرف کردن و مصروف کردن افکار عمومی استفاده می‌شود. یعنی یک نوع تلاش سازمان‌یافته برای پرداختن به مسایل جانبی و بی ارزش به‌منظور دور کردن افکارعامه از اصل قضیه یا مسایل مهم است.
معمولآ خبرهای زرد در تبلیغات سیاه، جنگ روانی و یا عملیات روانی بیشتر کاربُرد دارد. اکنون، سوال اساسی این است که آیا واقعآ تلویزیون‌ها و رسانههای افغانستان در کُل به‌دنبال خبرهای زرد و شایعات رسانه‌ای است تا از این طریق مخاطبان بیشتر را جذب نمایند؟ پرسشی که باید نهادهای رسانه‌ای برای افکار عمومی و مسوولان رسانه‌ها برای مخاطبان شان پاسخ روشن ارائه نمایند.
جالبترین موضوع در نوشتۀ آقای مرتضوی این است که ایشان نیز ناخواسته برای انحراف افکار عمومی و دور زدن اصل قضیه به دامن ژورنالیزم زرد افتاده است. چراکه اصل موضوع اظهارات رئیس جمهور غنی در باره رسانه‌ها است نه کارکرد حکومت، نقد رسانه‌ها و بازی با افکار عمومی که هرکدام قابل نقد، بحث و پردازش جداگانه می‌باشد.
نکته چهارم: به‌هر صورت رسانههای افغانستان از نقد و کاستی مبرا نیستند ولی با توجه به زمان اندک، محدودیت کار اطلاع رسانی، عدم همکاری شماری از نهادهای دولتی، برخوردهای سیاسی در باره دسترسی به اطلاعات، تهدیدهای امنیتی، مشکلات اقتصادی، قتل خبرنگاران، خشونت و لت و کوب آنان؛ به دستاوردهای قابل ملاحظه‌ی رسیده‌است اما با بهای سنگین و قربانی‌های بی‌شمار.
در تازه‌ترین مورد نعمت الله زهیر خبرنگار آریانا نیوز در ولایت هلمند شهید شد. با این حال دستاوردهای رسانه‌ها در افغانستان از معدود موارد قابل دفاع در ۱۵ سال گذشته افغانستان می‌باشد و حکومت از آن با افتخار در مجامع بین‌المللی یاد می‌نماید.
بنابراین این دور از انصاف است که رئیس جمهور غنی کارکرد و میزان تاثیرگذاری رسانه‌ها را به باد یعنی هیچ تشبیه می‌کند. این اظهارات در ظاهر بی‌باوری شخص رئیس جمهور را نسبت به آزادی بیان و فعالیت رسانههای آزاد در کشور نشان می‌دهد. قضاوت رئیس جمهور در باره رسانه‌ها به عنوان فرد اول ممکلت، بدبینی‌ها و سوء تفاهم را در میان افکار عمومی زیاد می‌سازد و اهمیت کار اطلاع‌رسانی را زیر سوال می‌برد. از طرف دیگر خبرنگاران و روزنه‌نگاران کشور باورهای‌شان را نسبت به شعارهای حکومت در مورد آزادی بیان و حمایت از آنان از دست می‌دهند.
هیچ‌کس حتی رئیس جمهور خالی از اشتباه نیست، این یک اصل پذیرفته شده‌است نه‌جرم اما توجیه اشتباه بدتر از خود اشتباه است. اگر رئیس جمهور برفرض ناخواسته و بدون هدف رسانه‌ها را به باد تشبیه کرده است، راه معقول و منطقی این است که از رسانه‌ها به‌ویژه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران معذرت خواهی کرده و سخنان را تصحیح نماید. به قول آقای مرتضوی اصل متن را تصحیح نماید، زیرا چسبیدن به حاشیه کار را دشوارتر می‌سازد.
خدایار نایب زاده
