تحول طلبی در سامانۀ قدرت و ساختار نظام، اساسی ترین خواست مزاری بود

این موضوع در نشستی مطرح شد که به مناسبت بیست و سومین سال شهادت استاد عبدالعلی مزاری، بروز یکشنبه ۲۷ حوت در کانون اطلاحات برگزار شده بود. در این برنامه شماری از چهره های جهادی، سیاست مداران، فرهنگیان، نظامیان و دانش‌جویان حضور به هم رسانیده بودند.
داکتر مجیب الرحمان رحیمی رئیس امور رسانه های ریاست اجرایی کشور، از استاد عبدالعلی مزاری به عنوان یکی از چهره های مبارز و قهرمان مردم افغانستان یاد کرده گفت: “مبارزات بزرگان ما در گذشته، مشعل راه همه مردم کشور می‌تواند باشد” تاریخ ما از مردان مبارز حکایت دارد که برای عدالت، انصاف، حق‌طلبی، برابری، آزادی، مردم سالاری و رفاه مردم مبارزه کردند و تا پای جان در راه خویش استوار ایستادند که یکی از آنها شهید وحدت ملی، استاد عبدالعلی مزاری است.”
داکتر رحیمی افزود که امروز مردمی در خط فکری استاد قرار دارند و از شخصیت، جایگاه، باور ها و افکار شان قدردانی می‌کنند و راهش را ادامه می‌دهند. نسل جوان کشور از آنچه در گذشته اتفاق افتاد آگاه اند، رویداد های گذشته را ناشی از اختلافات سیاسی خواند و تأکید کرد که عوامل رویداد های تاریخی پیوند تباری یا مذهبی نداشته اند و نسل نو کشور نباید اسیر آن رویداد ها قرار بگیرد. مطرح کردن اختلافات گذشته بر مشکلات مردم افغانستان می‌افزاید. داشتن یک جامعۀ باز را به نفع تمامی مردم کشور است.
پس از نمایش ویدیوی کوتاهی از سخنان استاد مزاری، آقای علی امیری، استاد دانشگاه به سخن‌رانی پرداخته با اشاره به سخنان داکتر رحیمی گفت: “زمانی می‌توانیم اسیر رویداد های گذشته نباشیم که آن وقایع را بفهمیم، درک و معنی کنیم و از آن درس بگیریم. درک بهتر موضوع در چهارچوب دو نوع جدال های قدیم و جدید، متصور است و ادعای مبنی بر اینکه این جدال محض دفع تهاجم باشد مردود است
آقای امیری، در کنار دفع تهاجم از یک هدف دیگر با عنوان “تحول طلبی در سامانۀ قدرت و ساختار نظام” سخن گفت که “هدف دومی نزد ۹۵ درصد مبارزان آن وقت اهمیت بیشتر از دفع تهاجم داشت و تا کنون نیز دارد. منظور ۹۵ درصد مبارزین آنوقت ساختن یک افغانستان متفاوت بود که استاد ربانی، شهید مزاری و قهرمان ملی و شماری دیگر از چهره ها در رأس این اردوگاه تحول طلب قرار داشتند.”
استاد امیری، با اشاره به نوعیت نظام پیش از دوران جهاد، افغانستان مرکزی را قلمرو بدون دولت یا دارای دولت ستمگر خوانده جمهوریت محمد داؤود، نخستین رییس جمهوری افغانستان را نیز با استناد به تاریخ به عنوان جمهوریت سلطنتی یاد کرد.
علی امیری، در ادامه جریان تحول طلب مجاهدین راه به نقد گرفت و گفت که “مشکل کار مبارزۀ آنان، به گونه یی بود که در یک مقطع زمانی حساس تبدیل به یک صدای واحد نشدند و این رویکرد به بحران هایی انجامید که از آن درس عبرت باید گرفت”.
آقای امیری با تأکید بر اینکه همه‌ای جریان ها در رویداد های خوب و بد نقش داشته اند، تأکید ورزید که با درس گرفتن از گذشته و گذشتن با تعارف و مماشات باید به طرح مسایل اساسی بپردازیم.
استاد علی امیری افزود، قانون اساسی کنونی در قسمت انتقال قدرت مشکل دارد و هم‌اکنون از لحاظ سیاسی در بحران شدید به سر می‌بریم، این بحران اکنون میان جامعه نفوذ کرده است.
در ادامه آقای امیری از گروه های تحول طلب به عنوان اکثریت عظیم ملیونی نام‌برده در مقابل تمامیت خواهان را اقلیتی که قدرت را قبضه کرده اند یاد کرد و از مسعود و مزاری به عنوان بنیان گذاران افغانستان آینده یاد کرد.
اما آقای آصف آشنا فعال سیاسی یکی دیگر از سخن‌رانان این مجلس، عبدالعلی مزاری را شهید عدالت عنوان کرده وحدت ملی را دروغ خواند. او هم‌چنان به روح احمد شاه مسعود درود فرستاد و از قهرمانی ها و شجاعت نیرو های امنیتی و دفاعی کشور به نیکی یاد کرد. در این مورد افزود که “پیکر شهدای نیرو های امنیتی و دفاعی کشور به دوش مردم است؛ اما سنگ بلوف آنرا سر قومندان اعلی قوای مسلح به سینه می‌زند.”
آقای آشنا در آغاز صحبت هایش از شهدای جنبش روشنایی و رستاخیز تغییر نیز یاد کرده سپس به واکاوی مناسبات و روابط میان قشر درس خوانده و مجاهدین افغانستان پرداخت. او از مارشال محمد قسیم فهیم نیز به عنوان فردی یاد کرد که در راستای شکستاندن سلطۀ نابرابر و بی‌رویه در کنار سایر مبارزان گام برداشت. او با گفتن اینکه افغانستان دیروز، افغانستان امروز نبود، علت درگیری اردوگاه تحول‌طلب را پای عدم آگاهی نسل دیروز حساب کرد.
سپس آقای آشنا به ظرفیت های امروز و تعدد دانش‌گاه ها و فعالیت رسانه ها اشاره کرده افزود که “این ظرفیت اگر امروز نبود، بحران امروز، خطرناک‌تر از بحران دیروز است. افغانستان امروز نیز در لبۀ همان پرتگاه دیروز قرار دارد و عامل آن شخصی است که ادعای دکتورای انسان‌شناسی دارد”.
آصف آشنا دست آورد های امروز را مدیون مبارزات گذشتگان خواند؛ اما به تفرقه ها و جدایی ها میان جریان های تحول طلب انتقاد کرده از احزاب و وحدت و جمعیت به عنوان مثال نام‌برد و تفرقه و چند دستگی در میان این احزاب را خجالت بار خواند.
سپس آقای آشنا از برگزاری مراسمی یادبود از استاد مزاری در ارگ قدردانی کرده اما از این سخن آقای سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری انتقاد کرد که گفته است، حکومت وحدت ملی در راستای خواست های استاد مزاری شکل گرفته است. “آقای دانش به خواست های استاد مزاری اهانت کرده است؛ استاد مزاری از انتخابات حرف میزد؛ قانون اساسی چنان نیست که استاد مزاری می‌خواست و استاد مزاری هیچ‌وقت قانون اساسی را نمی‌خواست که به آن عمل نشود”.
آقای آشنا هم‌چنان روی شماری از تخلف های مسوول ارشد نظام از قانون انگشت انتقاد گذاشت و گفت “تمام آنچه که در نهاد های امنیتی اعمال می‌شوند مبتنی بر سیاست حذف است و عمل کردن بر مبنای تیوری مخکش عملاٌ جریان دارد”.
آشنا مدارای نمایندگان جریان تحول طلب و تغییر خواه در دستگاه قدرت افغانستان را بیش از حد و زیانبار خوانده و نسبت به پیامد های این مدارا هشدار داد.
اخرین سخنران این کنفرانس حشمت الله رادفر مشاور امور رسانه‌یی ریاست اجراییه بود.
رادفر، شهید عبدالعلی مزاری را از نام های ماندگار مبارزات عدالت طلبانۀ افغانستان در نیم قرن اخیر عنوان کرده گفت: “نام های کسانی مانند مزاری یاد آور بیش از یک سدۀ تلاش و تقلای جان فرسا و تکاپوی رهروان راه عدالت و برابری از کوته قفلی ها و دخمه های تاریک زندان تا جوی های خون و جاده های خشونت برای پرورش ظرفیت برابری و عدالت در ضمیر استبداد زده و اسیر زنجیر های زمخت باور های دست و پاگیر جامعۀ ماست که صحنۀ انواع مختلف کنش های عدالت خواهانه در رویارویی با رویکرد های تمامیت خواهانۀ حاکمیت های مستبد و خودکامه در این کشور است.
آقای رادفر افزود، پس از سقوط حاکمیت طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی بود که فرایند های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور تا حدودی در مسیر پرورش آگاهانه و ابزار مند ظرفیت آزادی و برابری در جامعه و رسمیت یافتن انگاره های وحدت بخش و ثبات آفرین در اداره و دستگاه قدرت افغانستان به حرکت افتاده است. از آنجایی پروردن این ظرفیت ها هزینه بردار، زمان گیر و حتی خطرناک است، روند های اجتماعی معطوف به این ارزش ها در کشور ما در بیشتر موارد ره به گودال های سیاست ها و رویکرد های عصبیت آمیز و ایدیولوژی های چپ و راست برده است.
آقای رادفر بخشی از جدال های هویتی و تصفیه حساب های تاریخی و به چالش کشیدن دروغ های بزرگ تاریخ معاصر افغانستان اجتناب ناپذیر خوانده گفت که استاد مزاری از معدود رهبران و چهره های تاثیرگزار در عرصۀ سیاست و سرنوشت افغانستان در نیم سدۀ گذشته است که برغم سرشت ایدیولوژیک جهاد در برابر شوروی و سپس طالبان، داعیۀ عدالت طلبانه و برابری خواهانه اش را نیز هیچگاه و تحت هیچ شرایطی فراموش نکرده و این داعیه در کنش های سیاسی و حتا نظامی گرانۀ شان بر بینش های ایدیولوژیک و رویکرد های مذهبی محض رایج در ضمیر بسیاری از جریان های همسنگ و هم سنخ آن، رحجان داشته است.